ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Headache)

http://www.drwinthein.com/

Headache

ေခါင္းကိုက္ျခင္း ဟာ ဦးေခါင္း၊ မ်က္ႏွာ၊ ပါးစပ္၊ လည္ပင္း လည္ဂုတ္ တစ္ေနရာ (သို႔) တစ္ေနရာ ထက္ပိုမို၍ ကိုက္ခဲ နာက်င္ျခင္း ကို ေခၚဆို ပါတယ္.. လူတိုင္း လူတိုင္းလည္း ေခါင္းကိုက္ျခင္း ကို ခံစားဖူး ၾကပါတယ္.. အခ်ဳိ႕မွာ သာမန္ ေလာက္သာ ကိုက္ျပီး အခ်ဳိ႕မွာ မိမိ ေန႔စဥ္ လုပ္ေနက် အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ ေလာက္ေအာင္ ျပင္းျပင္း ထန္ထန္ ကိုက္ခဲတတ္ ၾကပါတယ္.. ေခါင္းကိုက္ျခင္း ဟာ ဦးေခါင္း၊ ဦးေခါင္းခြံ ေအာက္ေျခ တို႔တြင္႐ွိ ၾကြက္သား၊ တစ္႐ွဴး၊ ေသြးေၾကာ မ်ား၏ အာ႐ံု ေၾကာငယ္ မ်ားကို ထိခိုက္ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ လာရ ပါတယ္... အဓိက အားျဖင့္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း ကို ႏွစ္မ်ဳိး ခြဲျခား ထားပါတယ္...

1. မူလ ေခါင္းကိုက္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Primary Headache)
2. အျခားေရာဂါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Secondary Headache)

တို႔ ျဖစ္ပါတယ္...

မူလ ေခါင္းကိုက္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Primary Headache)

ေခါင္းကိုက္ျခင္း မ်ားရဲ႕ ၉၀% ဟာ ဒီအေၾကာင္းရင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ၾကျပီး ထပ္မံ၍ အမ်ဳိး အစား (၃)မ်ဳိး ခြဲထား ပါတယ္..

1. ကိုယ္စိတ္ပင္ပန္းမႈေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Tension Headache)
* ဒီေခါင္းကိုက္ျခင္း အမ်ဳိး အစားဟာ Primary Headache မွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး အမ်ဳိးသမီး မ်ားဟာ အမ်ဳိးသားမ်ားထက္ ပိုမို ျဖစ္ပြား တတ္ၾက ပါတယ္.. ျဖစ္ေပၚ ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ေသခ်ာစြာ မသိရေသာ္လည္း ခႏၶာကိုယ္ စိတ္ပန္း လူပန္း ျဖစ္တဲ့ အခါ ဦးေခါင္းနဲ႔ ဦးေခါင္း ေအာက္ေျခ ႐ွိ ၾကြက္သား မ်ား က်ဳံ႕ျပီး တင္းမာ မႈ (Contraction of Skull muscles) ေၾကာင့္ နာက်င္ ကိုက္ခဲမႈ ျဖစ္ေပၚ ရေၾကာင္း သိ႐ွိ ရပါတယ္.. စိုးရိမ္ ပူပန္မႈ မ်ားသူ၊ စိတ္က် ေရာဂါ ႐ွိသူ၊ လည္ပင္း႐ိုး ေရာင္ရမ္း/ ပ်က္စီး ေနသူ၊ ေမး႐ိုး အဆစ္ ခ်ဳိ႕ယြင္း မႈ႐ွိသူ မ်ားတြင္လည္း ၾကြက္သား တင္းမာမႈ ျဖစ္ေပၚ ေစျပီး ေခါင္းကိုက္ ျခင္း ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္.. လကၡဏာ မ်ားကေတာ့ ဦးေခါင္း ေနာက္ေစ့ (Occipital Region) မွ လည္ပင္း ဂုတ္ေၾကာ တစ္ေလွ်ာက္ တစ္စံု တစ္ခုက စည္းေႏွာင္ ထားသလို တင္းက်ပ္ ျပီး ကိုက္ခဲ တတ္ပါတယ္.. အထူးသျဖင့္ မ်က္ခံုး တစ္၀ိုက္မွာ စည္းေႏွာင္ ထားသလိုမ်ဳိး ပိုမို နာက်င္ ကိုက္ခဲ တတ္ပါတယ္.. အမ်ားအားျဖင့္ ဘယ္ညာ ႏွစ္ဖက္လံုး (Bilateral) ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး ျပင္းထန္မႈ မ႐ွိဘဲ ေန႔စဥ္ အလုပ္ကို ပံုမွန္ လုပ္ကိုင္ ႏိုင္ပါတယ္..
2. ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ျခင္း (Migraine)
* ေခါင္းတစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္းဟာ Primary Headache မွာ ဒုတိယ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပြား ျပီး အေမရိက မွာ လူဦးေရ ၂၈ သန္းခန္႔ ခံစား ေနရ ေၾကာင္း ခန္႔မွန္း ထားပါတယ္.. အမ်ဳိး သမီးမ်ား ဟာ အမ်ဳိးသား မ်ားထက္ ပိုမို ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္.. ဦးေႏွာက္ တြင္း႐ွိ ေသြးေၾကာ မ်ား က်ယ္လာ ျခင္း (cerebral vasodilatation) ေၾကာင့္ ေသြးေၾကာ ပတ္လည္ အာ႐ံု ေၾကာမ်ား တင္းမာ လာျပီး ဓါတု ဓါတ္ပစၥည္း မ်ားထြက္႐ွိ လာမႈႏွင့္ အတူ ေရာင္ရမ္း ကိုက္ခဲ လာပါတယ္.. ကိုက္ခဲမႈဟာ ျပင္းထန္ တတ္ျပီး တစ္စံု တစ္ခုနဲ႔ ထုေထာင္း ထားသလိုမ်ဳိး၊ ေသြးခုန္ ႏႈန္းနဲ႔ အတူ စည္းခ်က္ မွန္မွန္ ထိုးသလို မ်ဳိး ကိုက္ခဲ တတ္ပါတယ္.. အမ်ား အားျဖင့္ ဦးေခါင္း တစ္ျခမ္း တြင္သာ ျဖစ္ေပၚ ေလ့႐ွိျပီး ကိုက္ခဲ ခ်ိန္ သံုးပံုတစ္ပံု ခန္႔မွာ ႏွစ္ဖက္လံုး ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္.. တစ္ၾကိမ္ နဲ႔ တစ္ၾကိမ္ ဦးေခါင္း အျခား ဖက္ျခမ္းသို႔ ေျပာင္းလဲ (ဘယ္ညာ ေျပာင္းလဲ ကိုက္ခဲ တတ္ျခင္း) ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး ေျပာင္းလဲ ကိုက္ခဲျခင္း မ႐ွိဘဲ တစ္သ မတ္တည္း တစ္ဖက္ တည္းသာ ကိုက္တတ္ ပါက အျခား ဦးေႏွာက္ တြင္းေရာဂါ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိး (ဥပမာ- ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္ - Brain Tumor) ေၾကာင့္ ကိုက္ခဲတတ္ ေၾကာင္းကို ထည့္သြင္း စဥ္းစား သင့္ပါတယ္.. ေခါင္းတစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္း ျဖစ္ပြား လွ်င္ ခႏၶာကိုယ္ ႐ွိ အလို အေလွ်ာက္ အာ႐ံု ေၾကာစနစ္ တစ္မ်ဳိး (activate sympathetic nervous system) ကို လံႈ႕ေဆာ္မႈ ျဖစ္ေပၚ ေစသျဖင့္ အျခား လကၡဏာ မ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္.. ပ်ဳိ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ၀မ္းသြားမ်ားျခင္း စသည့္ အူလမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ လကၡဏာမ်ား၊ ေသြးလွည့္ ပတ္မႈကို ေလ်ာ့က် ေစျခင္းေၾကာင့္ ေျခဖ်ား လက္ဖ်ား ျဖဴဖတ္ ျဖဴေရာ္ နဲ႔ ေအးစက္လာျခင္း၊ အလင္းေရာင္ နဲ႔ ဆူညံသံ ကို မခံ ႏိုင္ျခင္း၊ အျမင္ ေ၀၀ါး ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္...
3. စုဖြဲ႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Cluster Headache)
* ဒီလို ေခါင္းကိုက္ျခင္း မ်ဳိးဟာ Primary Headache မွာ ျဖစ္ပြားမႈ အနည္းဆံုး ျဖစ္ျပီး အမ်ဳိးသား မ်ားမွာ ပိုမို ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္.. ျဖစ္ပြားမႈ အမ်ားဆံုး အသက္ အ႐ြယ္ ကေတာ့ ၂၀-၄၀ ႏွစ္ ၾကား ျဖစ္ျပီး အခ်ဳိ႕မွာ ကေလး ဘ၀ ကတည္းက စတင္ ျဖစ္ပြား တတ္ၾက ပါတယ္.. အမ်ား အားျဖင့္ တစ္ခါ ျဖစ္ပြားလွ်င္ ၁၅ မိနစ္မွ ၄၅ မိနစ္ ၾကာ ေန႔စဥ္ ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး ရက္သတၱ ပတ္ေပါင္း မ်ားစြာ၊ အခ်ဳိ႕မွာ လေပါင္း မ်ားစြာ ျဖစ္ပြား တတ္ၾက ပါတယ္.. ဦးေခါင္း တစ္ျခမ္း မ်က္စိ တစ္ဖက္ တြင္သာ ဗဟိုျပဳ ကိုက္ခဲ တတ္ျပဲီး ႏွာေခါင္း ပိတ္ ႏွာရည္ က်ျခင္း နဲ႔ အတူ မ်က္ရည္ က်ျခင္းပါ တြဲဖက္ ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္.. ကိုက္ခဲ ျခင္းဟာ ဓား၊ သံ တို႔နဲ႔ ဦးေခါင္းတြင္း ထိုးသြင္း ေနသလို ခံစား ရတတ္ ပါတယ္.. ေခါင္းတစ္ ျခမ္းကိုက္ ျခင္းနဲ႔ မတူတဲ့ အခ်က္ ကေတာ့ ဤစုဖဲ႔ြ ေခါင္းကိုက္ ျခင္းဟာ လဲေလ်ာင္းပါက ပိုမို ဆိုး႐ြား တတ္ပါတယ္.. ျဖစ္ပြား ရတဲ့ အေၾကာင္း ရင္းကို ေသခ်ာစြာ မသိရ ေသးေသာ္လည္း အိပ္ေရး ပ်က္ျခင္း၊ အရက္ ေသာက္ျခင္း နဲ႔ ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ အတြက္ သံုးေသာ ႏိုက္ထ႐ို ဂလစ္ စရင္ (Nitroglycerin) ေဆးမ်ား ေသာက္သံုး ျခင္းေၾကာင့္ ပိုမို ဆိုး႐ြား လာတတ္ ပါတယ္...


အျခားေရာဂါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း (Secondary Headache)

ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္ (Brain tumor)၊ ဦးေႏွာက္ အေျမွး ေရာင္ေရာဂါ (Meningitis)၊ ဦးေႏွာက္ တြင္းေသြး ယိုစီးျခင္း (Intracranial Haemorrhage)၊ ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာ က်ယ္ျခင္း (Cerebral aneurysm)၊ နာတာ႐ွည္ ေခ်ာင္းဆိုး ျခင္း (Chronic cough)၊ မ်က္စိ ေရတိမ္ ေရာဂါ၊ ေလျဖတ္ ျခင္း (Stroke)၊ နမိုး နီးယား တုပ္ေကြး ကဲ့သို႔ ေရာဂါ ပိုး၀င္ျခင္း၊ ေသြးတိုး ေရာဂါ (Hypertension)၊ သိုင္း႐ြိဳက္ ေဟာ္မုန္း အထြက္ လြန္ကဲ ေသာ ေရာဂါ (Hyperthyroidism) အစ ႐ွိသည့္ ေရာဂါ မ်ားေၾကာင့္ လည္း ေခါင္းကိုက္ ျခင္း ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္..

ေရာဂါ ႐ွာေဖြ ေရးအေန ျဖင့္ အဓိက အားျဖင့္ ေခါင္းကိုက္ တတ္သည့္ လကၡဏာ မ်ားကိုသာ ေမးျမန္း ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္.. ေခါင္းကိုက္ ျခင္းသည္ တစ္ဖက္ တည္း (သို႔) ႏွစ္ဖက္ စလံုးလား? ပ်ဳိ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း အလင္းေရာင္ နဲ႔ အသံ ကို မခံ ႏိုင္ျခင္း ႐ွိမ႐ွိ? မ်က္ရည္ က်ျခင္း၊ ႏွာရည္ ယို ႏွာပိတ္ ျခင္း ႐ွိမ႐ွိ? စစ္ေဆး ေမးျမန္း ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္.. အျခား ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး မ်ဳိးေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ ျခင္း ျဖစ္ႏိုင္ ပါက ဆက္လက္ စစ္ေဆး ရပါမယ္.. ဦးေခါင္း တြင္းေရာဂါ မ်ားသိ႐ွိ ႏိုင္ရန္ CT Scan, MRI ၊ ဦးေႏွာက္ အေျမွး ေရာင္ျခင္း ကိုသိ႐ွိ ႏိုင္ရန္ Lumbar puncture၊ သိုင္း႐ြိဳက္ ေဟာ္မုန္း အထြက္ လြန္ကဲ ျခင္း႐ွိမ႐ွိ T3,T4,TSH ေသြးစစ္ ေဆးျခင္း၊ အသည္း လုပ္ငန္း သိ႐ွိရန္ Liver Function test၊ ဓာတု ဓါတ္ပစၥည္း စစ္ေဆး ျခင္း (Electrolyte disturbances) တို႔ကို ျပဳလုပ္ ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္..

ေရာဂါ ကုသမႈ အေနျဖင့္ Tension headache ျဖစ္ပါက Aspirin, Paracetamol (Acetaminophen), Ibuprofen, Naproxen အကိုက္ အခဲ ေပ်ာက္ေဆး မ်ားကို သင့္ေတာ္ သလို သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္.. Aspirin, Ibuprofen ေဆးမ်ား ဟာ အစာ အိမ္ေသြး ယိုျခင္း ျဖစ္ပြား ႏိုင္သျဖင့္ အစာအိမ္နာ (Peptic ulcer) ႐ိွသူ မ်ား သတိထား သံုးစြဲ ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္.. Paracetamol (Acetaminophen) ဟာလည္း မ်ားစြာ သံုးစြဲ ရင္ အသည္းကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္လို႔ အရက္ အလြန္ အကၽြံ သံုးစြဲ သူမ်ား သတိထား ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္.. စိတ္ဖိ စီးမႈ နည္းေအာင္ ေနထိုင္ျခင္း ျဖင့္လည္း ေခါင္းကိုက္ ျခင္း မၾကာ ခဏ မျဖစ္ပြား ေအာင္ ေနသင့္ ပါတယ္.. ႏွိပ္နယ္ ျခင္းျဖင့္ လည္း ေခါင္းကိုက္ ျခင္းကို သက္သာ ေစႏိုင္ ပါတယ္..

ေခါင္းတစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္း ျဖစ္ပြားလွ်င္ Triptans {Sumatriptan (Imitrex), Zolmitriptan (Zomig), Rizatriptan (Maxalt)} စသည့္ ေဆးမ်ား ကို ေပးႏိုင္ ပါတယ္.. ယင္းေဆး မ်ားသည္ ေသြးေၾကာ ႏွင့္ အာ႐ံု ေၾကာမ်ား ႐ွိ ဆီ႐ို တိုနင္ ရီစက္ပ္တာ (Serotonin Receptors) မ်ားကို တြယ္ကပ္ ျခင္းျဖင့္ ေသြးေၾကာ မ်ားကို က်ဥ္းေစျပီး ေရာင္ရမ္း မႈကို ေလ်ာ့ေစ ျခင္းျဖင့္ ကိုက္ခဲ ျခင္းကို သက္သာ ေစပါတယ္.. ထိုးေဆး၊ ေသာက္ေဆး၊ ႐ွဴေဆး မ်ားအေနျဖင့္ ထုတ္လုပ္ ထားျပီး ပထမ ဦးစား ေပးေဆး အေနျဖင့္ သတ္မွတ္ ထားပါတယ္.. ယင္းေဆး မ်ားရဲ႕ ဆိုးက်ဳိး မ်ားအေန ျဖင့္ ေသြးေၾကာ ကိုက်ဥ္း ေစသည့္ အတြက္ ႏွလံုး ေသြးေၾကာ က်ဥ္းေရာဂါ ႐ွိသူမ်ား၊ ေလျဖတ္ ေရာဂါ ႐ွိသူမ်ား၊ ေျခေထာက္ ေသြးေၾကာ က်ဥ္းေရာဂါ ႐ွိသူမ်ား အေနျဖင့္ သံုးစြဲ ရန္ မသင့္ ေတာ္ေပ.. ေနာက္ တစ္မ်ဳိး အေနျဖင့္ Ergots (Migranal, DHE-45), (Ergomar, Wigraine, and Cafergot) ေဆးမ်ား ကို သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္.. ယင္းအုပ္စု ေဆးမ်ား ဟာ ႏွလံုးႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္ အားလံုး႐ွိ ေသြးေၾကာ မ်ားကို အခ်ိန္ ၾကာျမင့္ စြာ က်ဥ္းေစ ေသာေၾကာင့္ Triptans ေဆးေလာက္ စိတ္ခ် ရမႈ နည္းပါး ပါတယ္.. ပ်ဳိ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း ပိုမို ျဖစ္ပြား ေစျပီး ကိုယ္၀န္ ေဆာင္မိခင္ မ်ား အေနျဖင့္ သံုးစြဲ ပါက သားအိမ္ ကို တာ႐ွည္ ညွစ္ျခင္း ျဖစ္ေစတဲ့ အတြက္ သားပ်က္ သားေလွ်ာျခင္း ျဖစ္တတ္ ပါတယ္.. Midrin ေဆးသည္ ေသြးေၾကာ က်ဥ္းေစတဲ့ isometheptene, ကိုက္ခဲ ျခင္း သက္သာ ေစတဲ့ acetaminophen, အနည္းငယ္ အိပ္ခ်င္ ေစတဲ့ dichloralphenazone ေဆးမ်ား ေပါင္းထား တဲ့အတြက္ ေခါင္း တစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္း နဲ႔ Tension Headache တို႔တြင္ သံုးစဲြ ႏိုင္ပါတယ္.. ေခါင္း တစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္း တြင္ ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း ဆိုး႐ြား ပါက Triptans , Ergots ေဆးမ်ား နဲ႔ အတူ အအန္ ေပ်ာက္ေဆး Antiemetics {prochlorperazine (Compazine) or metoclopramide (Reglan)}မ်ားနဲ႔ တြဲဖက္ ေပးႏိုင္ ပါတယ္..

စုဖြဲ႔ ေခါင္းကိုက္ ျခင္းျဖစ္ ပြားလွ်င္ ေအာက္ဆီ ဂ်င္ (inhalation of high concentrations of oxygen) ေပးရ ပါမယ္.. ေခါင္းတစ္ျခမ္း ကိုက္ေရာဂါ အတြက္ သံုးေသာ Sumatriptan (Imitrex), Zolmitriptan (Zomig), Rizatriptan (Maxalt) စသည့္ ထိုးေဆး၊ ေသာက္ေဆး၊ ႐ွဴေဆး မ်ား ေပး ႏိုင္ပါတယ္.. ေသြးေၾကာ ကိုက်ဥ္း ေစတဲ့ Dihydroergotamine (DHE, Migranal) ေဆးကို လည္း ေပးႏိုင္ ပါတယ္..

စိတ္ဖိ စီးမႈ (stress), အိပ္ေရး ပ်က္ျခင္း (sleep disturbances), အဆာ လြန္ျခင္း (fasting), ေဟာ္မုန္း ေျပာင္းလဲမႈ (hormone changes), စူး႐ွ အလင္းေရာင္ (သို႔) တဖ်တ္ဖ်တ္ ခတ္ေနေသာ မီး (bright or flickering lights), ဆိုး႐ြား တဲ့ အန႔ံ အသက္ (odors), စီးကရက္ ေသာက္ျခင္း (cigarette smoke), အရက္ ေသာက္ျခင္း (alcohol), သက္တမ္း လြန္ ဒိန္ခဲ စားျခင္း (aged cheeses), ေခ်ာကလက္ (chocolate), ဟင္းခတ္ အခ်ဳိမႈန္႔ (monosodium glutamate), ႏွလံုး ေသြးေၾကာ က်ယ္ေဆး မ်ား (nitrites), aspartame, ကဖင္း ဓါတ္ (caffeine) မ်ားဟာ ေခါင္း တစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္းကို ျဖစ္ေပၚ ေစသျဖင့္ အထူး ေ႐ွာင္႐ွား ရပါမယ္..