Emotion Management & Mindful Compassion တရားပြဲသင္တန္း (Part 6 - C)

Emotion Management & Mindful Compassion တရားပြဲသင္တန္း (Part 6 - C)
☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆
(စိတ္ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္)
🔯 mindful compassion ဆိုတာ
mindful က "သတိပ႒ာန္"
compassion က "ကရုဏာ" သတိပ႒ာန္အေျခခံတဲ့ ကရုဏာ။
ဒီဟာကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ negative emotion ကို manage လုပ္တာ။ ဒါက ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ျပန္သနားတတ္ဖို႔ပါ။
★ ကိုယ္မႀကိဳက္တဲ့ဟာေတြ ၾကားရတယ္ဆိုရင္ သဘာ၀ တုံ႔ျပန္မႈကေတာ့ survival instinct ဆိုတာရွိတယ္။ ဒါကေတာ့ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ေျပာတာ။ survival instinct (အသက္လြတ္ေအာင္ သူ႔သဘာ၀အရ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ တံု႔ျပန္မႈ chemical ဓာတ္ေတြ)။
★ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိတဲ့ survival instinct က ဘယ္လိုျဖစ္ေပၚလာတုန္းဆိုရင္ fight or flightပဲ။
Fight က ရင္ဆိုင္ၿပီးေတာ့ ရန္ျဖစ္တယ္ေပါ့။ တိုက္ခိုက္တယ္။
Flight က ထြက္ေျပးတာ။
ဒီႏွစ္ခုကိုပဲ survival instinct ဆိုၿပီးေတာ့ သိပံၸပညာရွင္ေတြက ေျပာၾကတာ။
★ ဥပမာ လူတစ္ေယာက္က ကိုယ့္အိမ္ရဲ႕ မွန္တံခါးကို လာခြဲတယ္ဆိုရင္ ၊ ေက်ာက္ခဲနဲ႔လာပစ္တယ္ဆိုရင္ survival instinct reaction (အသက္လြတ္ေအာင္ သဘာဝအရ ခုခံ တံု႔ျပန္မႈ) ရွိမွာပဲ။ တံု႔ျပန္မႈရွိမွာပဲ။
★ ဒီ တံု႔ျပန္တဲ့ေနရာမွာ အမ်ားစုကေတာ့ လိုအပ္တာထက္ ပိုၿပီးေတာ့ တံု႔ျပန္တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ survivial instinct ဆိုတာကို သတိပ႒ာန္နဲ႔ၾကည့္ရင္ ဒီ instinct - (လူေတြမွာ သဘာ၀ရွိတဲ့ တံု႔ျပန္မႈ သေဘာတရားေလး)က emergency (အေရးေပၚအေျခအေန) မွာပဲ သံုးတာ။
★ Negative emotion က ဘာနဲ႔ တူတုန္းဆိုေတာ့ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္နဲ႔တူတယ္။ ေတာထဲကို ဘာမွ ျပင္ဆင္မထားဘဲနဲ႔ ဒီအတိုင္း၀င္သြားတယ္။ ဒီေတာထဲမွာ ဘာတိရိစာၦန္ေတြရွိတယ္ဆိုတာ ႀကိဳတင္ၿပီးေတာ့ ေလ့လာမထားဘူး။ ေျမပံုၾကည့္မထားဘူး။ အကာအကြယ္ယူမသြားဘူး။ ဒီအတိုင္း၀င္သြားတယ္။ ၀င္သြားၿပီးေတာ့ ဒီသစ္ပင္ေတြ ေတာေတာင္ေတြ လွလိုက္တာ။ ဒီပန္းေတြ လွလိုက္တာ၊ ေရကန္ေတြ လွလိုက္တာဆိုၿပီးေတာ့ ထိုင္ၿပီးေတာ့ သဘာ၀ကို enjoy လုပ္ဖို႔ (ၾကည့္ရႈခံစားဖို႔),လုပ္ေနတုန္း ဘယ္ကေနလာမွန္းမသိဘူး။ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္တစ္ေကာင္က ထြက္လာတယ္။
★ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ဘာလုပ္မွာတုန္းဆိုေတာ့ survival instinct က ခ်က္ခ်င္း ထြက္လာတယ္။ တကယ္လို႔ အေကာင္က ေသးတယ္ဆိုရင္ ဒီလူက ခ်က္ခ်င္း အဲ့ဒီ သားေကာင္ကို သတ္ပစ္မယ္။ ဒါ သူ႔ရဲ႕ survival instinct ။ အေကာင္က နည္းနည္းႀကီးတယ္။ ဘယ္လိုလုပ္ရမယ္မသိဘူးဆိုရင္ သူကထြက္ေျပးမယ္။ ဒါက Fight or Flight။
★ ဒီ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိတဲ့ negative emotion ေတြလည္းပဲ သူက ေတာရုိင္းတိရိစာၦန္လိုပဲ ဘယ္ကေန ေပၚလာမွန္း မသိဘူး။ အစည္းအေ၀းထိုင္ေနရင္းနဲ႔ လာတာ။
★ ကိုယ္က က်က်နန ျပင္ဆင္ၿပီးေတာ့လာတယ္။ အ၀တ္အစားက်က်နန ျပင္ဆင္လာတယ္။ အစည္းအေ၀းတက္ဖို႔ ျပင္ဆင္လာတယ္။
လူေတြ ၾကားထဲမွာ တစ္ေယာက္ေယာက္က ကိုယ္ေျပာတဲ့ဟာလက္မခံဘူး။
ဒါမွမဟုတ္ သူေျပာတာ ကိုယ္ မၾကားခ်င္ဘူး။ လက္မခံဘူးဆိုရင္ ဒါက ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္ ဘယ္ကေနထြက္ေပၚလာမွန္းမသိဘူး။ ထြက္ေပၚလာတယ္။
★ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီ negative reaction ရွိတဲ့ ပုထုဇဥ္လူသားမ်ားဟာ ေတာထဲမွာ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္နဲ႔ အတူတူေနရတဲ့ ပုဂိၢဳလ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ wild animal.
(ဘုန္းႀကီးေရးတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္။ Different aspect of mindfulness ဆိုတာ စာအုပ္ကေတာ့ ကုန္သြားၿပီ။ ဒါေပမယ့္ အင္တာနက္ေပၚမွာရွိတယ္။
ဒီအေၾကာင္းေလး နည္းနည္းေရးထားတယ္။ Survival instinct နဲ႔ ဒီ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္ နဲ႔ negative emotion အေၾကာင္း။ ၿပီးခဲ့တဲ့ (၁၇) ႏွစ္ေလာက္က ေရးထားတဲ့ စာအုပ္ျဖစ္ပါတယ္။)
★ Survival instinct ေၾကာင့္ ထြက္ေျပးလိုက္တာ။ လြတ္သြားတယ္။ လြတ္သြားၿပီးေတာ့ တစ္ေနရာမွာ အနားယူတယ္။ ျပန္ၿပီးေတာ့ recharge လုပ္တယ္။ အနားယူတယ္။ ဟာ.. လွလိုက္တာ။ ဒီေနရာေလး။ ေတာ္ေသးတယ္ေဟ့ ..
★ ပထမအႀကိမ္ ေျပးတယ္ဆိုေတာ့ ခပ္ျမန္ျမန္ေျပးႏိုင္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အနားယူတာလည္းပဲ ခပ္ျမန္ျမန္ျပန္ၿပီးေတာ့ အားေတြ ျပန္ျပည့္လာတယ္။
★ ဒါေပမယ့္ ေဘးနားမွာ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္ေတြ ရွိတယ္ဆိုတာ သတိမထားမိဘူး။ ထိုင္ၿပီးေတာ့ enjoy လုပ္ေနတုန္း ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္ ထပ္ေပၚလာတယ္။
★ ဒီလိုပဲ အိမ္ကေန အလုပ္သြားေနတယ္။ စိတ္က အလုပ္မွာ ေရာက္ေနတယ္။ အလုပ္ပဲ ေရာက္ေနတယ္။ ကားၾကပ္တယ္။ (traffic ျဖစ္တယ္။) အဲ့ဒါကို သတိမထားမိဘူး။ သတိမထားမိေတာ့ negative reaction က သူ႔ဟာသူ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ဒါ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္။
သတိမထားမိလို႔ သူ႔ဟာသူ ျဖစ္လာတယ္။
★ သတိထားမိတယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီ negative reaction က မလိုအပ္ဘူးတဲ့။ choice ရွိတယ္။ (ေရြးခ်ယ္စရာရွိတယ္။)
သတိရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မွာ ေရြးခ်ယ္စရာရွိတယ္။ သတိမရွိတဲ့ပုဂၢိဳလ္မွာ ေရြးခ်ယ္စရာမရွိဘူး။
★ သတိရွိရင္ေတာ့ ဒီ negative reaction ဘယ္ေလာက္အထိပဲ ျဖစ္မယ္။ ေနာက္ မျဖစ္ရင္လည္း ရတယ္။ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္လည္း ဘယ္လို manage လုပ္မယ္။ အဲ့ဒါေတြလည္း choice ေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ သတိမရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္က်ေတာ့ ဒီလိုပဲ ဒရြတ္တိုက္ ပါသြားပါတယ္တဲ့။ ဒီ negative reaction ဆြဲေခၚရာေနာက္ကို ပါသြားတယ္။
★ ကားေပၚမွာ ကားၾကပ္လို႔ သားရိုင္းတစ္ေကာင္ တိုက္ခိုက္တာ ခံရၿပီ။
• တယ္လီဖုန္းျမည္တယ္။ ဟိုက လွမ္းေခၚတယ္။ မေရာက္ေသးဘူးလား။ pressure ေနာက္တစ္မ်ိဳးဆိုေတာ့ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္ ေနာက္တစ္ေကာင္ ၀င္လာတယ္။
● ေနာက္ .. မေရာက္ေသးဘူးလား.. တယ္လီဖုန္း ခဏ ခဏလာတယ္။
● မေန႔ကအလုပ္ေတြ
● မနက္ဖန္ အလုပ္ေတြ
အဲ့ဒီလို ဟာေတြနဲ႔ စုၿပံဳၿပီး ၀င္လာရင္
ေတာရိုင္း တိရိစာၦန္ မ်ားတယ္ဆိုရင္ေလ
You get overwhelm အဲ့လုိ ျဖစ္သြားတယ္။
★ ဥပမာတစ္ခု ထပ္ေပးဦးမယ္။ မိလိႏၵပညာထဲမွာ ပါတယ္။ Spider (ပင့္ကူေကာင္)။ သတိရွိတဲ့ ပင့္ကူေကာင္ဆိုရင္ သူ႔အိမ္ေဆာက္ၿပီးရင္ သူ အလယ္တည့္တည့္မွာ ေနတယ္။ အလယ္တည့္တည့္မွာေနလို႔ ဒီ ေတာရိုင္း တိရိစာၦန္ပဲ ဆိုပါေတာ့ ပိုးမႊားေလးေတြ တစ္ေကာင္က်လာၿပီဆိုရင္ သူက သြားစားလိုက္ၿပီးေတာ့ အလယ္မွာ ျပန္ေနတယ္။ ခ်က္ခ်င္း manage လုပ္ႏိုင္တယ္။ သူ႔အိမ္ကို သူ manage လုပ္ႏိုင္တယ္။
★ အဲ့လိုမဟုတ္ဘဲနဲ႔ သူက ေလွ်ာက္သြားေနတယ္ဆုိရင္ သူကိုယ္တိုင္၊ သူ ဖန္တီးထားတဲ့ vibration ေတြနဲ႔ ဘယ္ဘက္က အေကာင္ေသးေတြ က်တယ္ဆိုတာ သူ မသိႏိုင္ေတာ့ဘူး။ မသိႏိုင္ေတာ့ ဟိုဘက္ေထာင့္ကလည္း တစ္ေကာင္က်၊ ဒီဘက္ေထာင့္ကလည္း တစ္ေကာင္က်။ ေနာက္ပိုင္း အေကာင္ေတြမ်ားလြန္းတဲ့အခါက်ေတာ့ သူ deal လုပ္လို႔ မရေတာ့ဘူး။ ကိုင္တြယ္လို႔ မရေတာ့ဘူး။ ဒီလိုနဲ႔ overwhelm ျဖစ္သြားတာ။
★ ဒီလိုပဲ မ်က္စိဆိုတဲ့ channel ကေန Stress (စိတ္ဖိစီးမႈ) ေလး နည္းနည္း စုထားတယ္။ နားဆိုတဲ့ Channel ကေန Stress ( စိတ္ဖိစီးမႈ) နည္းနည္း စုထားတယ္။
ေနာက္ စိတ္ညစ္ညစ္နဲ႔ အစားအေသာက္စားတယ္။ အစားအေသာက္ မႀကိဳက္လို႔၊ ကိုယ့္အရသာအတုိင္း ရာႏႈန္းျပည့္မရလို႔၊ ၆၀% ပဲရတယ္။ ၅၀% ပဲရတယ္။
★ အဲ့ဒါ ပိုးမႊားေလး တစ္ေကာင္၊ မဟုတ္ရင္လည္း သားရိုင္းတစ္ေကာင္ ထပ္ၿပီးေတာ့ ေပၚလာ။ အဲ့ဒါမ်ိဳးေတြ အမ်ားႀကီးေပၚလာတယ္ဆိုရင္ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ depression (စိတ္ဓာတ္က်တာ) ျဖစ္သြားတာပဲ။
★ ဘယ္ကေန စလို႔ စရမွန္း မသိေတာ့ဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ အိမ္ ရွိရတယ္တဲ့။ စိတ္ရဲ႕ အိမ္၊ emotion ရဲ႕ အိမ္။ ထြက္သက္ ၀င္သက္မွာ စိတ္ကို ထားတယ္ဆိုရင္ စိတ္က ေထာက္တည္ရာရွိတယ္။ center ရွိတယ္။ Spider ပင့္ကူက အလယ္ေခါင္မွာ ေနၿပီးေတာ့ သူ႔အိမ္ တစ္ခုလံုးကို သူက အုပ္ခ်ဳပ္ေနတာ။ ဘယ္ဘယ္ကေနပဲ က်လာက်လာ။ သူက vibrate message ေလးရၿပီးေတာ့ အဲ့ဒါကို သြားၿပီးေတာ့ ကိုင္တြယ္လိုက္တယ္။
★ ဒီအတိုင္းပါပဲ။ မိမိရဲ႕ ထြက္သက္၀င္သက္ကို မိမိ ျပန္ၿပီးေတာ့ connect လုပ္ႏိုင္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္၊ (ျပန္ၿပီးေတာ့ ဆက္သြယ္ႏိုင္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္)။ အဲ့ဒီပုဂၢိဳလ္ကလည္း ဒီ negative emotion ေတြ ဘယ္လိုပဲ ေပၚလာေပၚလာ။ ေပၚလာတိုင္း manage လုပ္ႏိုင္တဲ့ အေနအထားရွိပါတယ္တဲ့။ ဒါကေတာ့ အာနာပါနသတိကမၼ႒ာန္းကို ေၾကာ္ျငာတာ။ ေဖာင္းတာ ပိန္တာ မွတ္လည္း ရပါတယ္။
ဆက္ရန္...