Emotion Management & Mindful Compassion

Emotion Management & Mindful Compassion တရားပြဲသင္တန္း (အပိုင္း ၁ - ၁)
************************
Emotion ဆိုတာကို Positive နဲ႔ Negative နဲ႔ ခြဲၿပီးေတာ့ ေျပာျပဖို႔ ရွိပါတယ္။
ဒီေန႔ေတာ့ Positive Emotion အေၾကာင္း ေျပာျပဖို႔ရွိပါတယ္။ Positive emotion အေၾကာင္းေတြပဲ exercise လုပ္မယ္။ workshop ေတြနဲ႔ exercise လုပ္မယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္မယ္။ မနက္ဖန္ဆိုရင္ေတာ့ negative emotion အေၾကာင္း။
★ ဗုဒၶဆံုးမတာက ရွင္းရွင္းေလးပဲ။
✔ ရွိေနတဲ့ positive emotion ကို ေတြ႔ေအာင္ရွာမယ္။
✔ ေတြ႔ၿပီးရင္ အားေကာင္းေအာင္ လုပ္ရမယ္တဲ့။
ဒါက ရွိေနတဲ့ positive emotion။
✔ မရွိေသးတဲ့ positive emotion၊ (ေကာင္းတဲ့ စိတ္ခံစားမႈ)ေတြ မရွိေသးရင္လည္း ရွိေအာင္လုပ္ရမယ္။
ဒါ positive emotion နဲ႔ ပတ္သက္တာ။
★Negative emotion နဲ႔ ပတ္သက္တာလည္းပဲ ဒီအတိုင္းပဲ။ ေဟာထားတာ အရမ္းရွင္းတယ္။
✔ ရွိေနတဲ့ negative emotion ကို ေတြ႔ေအာင္ရွာမယ္။
✔ ရွာၿပီးရင္ အဲ့ဒီ negative emotion မရွိေအာင္၊ နည္းသြားေအာင္ လုပ္ရမယ္။
✔ မရွိေသးတဲ့ negative emotion ကို မျဖစ္ေအာင္ လုပ္ရမွာေပါ့။
ျပန္ေျပာမယ္။
(၁) ရွိေနတဲ့ positive emotion ကိုေတြ႔ေအာင္ရွာၿပီးေတာ့ ၊ မ်ားေအာင္ ၊ အားေကာင္းေအာင္ လုပ္ရမယ္။
(၂) မရွိေသးတဲ့ positive emotion ကို ရွိေအာင္လုပ္ရမယ္။
(၃) negative emotion နဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ရွိေနတဲ့ negative emotion ကို ေတြ႔ေအာင္၊ သိေအာင္ လုပ္ရမယ္။
ေတြ႔တယ္။ သိတယ္ဆိုရင္ သူက ေပ်ာက္လာတယ္။
(၄) မရွိေသးတဲ့ negative emotion ကို မရွိေအာင္ လုပ္ရမယ္။
အဲ့ဒီ ေလးခုကို "သမၼပၸဓာန္ေလးပါး" ဆိုၿပီးေတာ့ ေခၚၾကတာပါပဲ။
★ သမၼပၸဓာန္ဆိုတာကေတာ့ "ႀကိဳးစားမႈ" ႀကိဳးစားနည္း ေလးမ်ိဳးေပါ့။
☆ ႀကိဳးစားတယ္ဆိုတာ focus မရွိဘဲနဲ႔ ဘယ္လိုႀကိဳးစားမယ္... စူးစိုက္မႈမရွိဘဲနဲ႔ ေရြးခ်ယ္မႈမရွိဘဲနဲ႔ ဒီအတိုင္းႀကိဳးစားရင္ အရာမေရာက္ဘူး။
ခါးေတာင္းက်ိဳက္ၿပီးေတာ့ ငါးဖမ္းမယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ေရထဲခုန္ခ်ၿပီး တစ္ေနကုန္ငါးရွာတယ္။ ငါးက ဘယ္လုိေနရာမ်ိဳးမွာ ေနသလဲဆိုတာ မသိဘူး။ ငါးက ဖမ္းမွ ရမယ္ဆိုတာ မသိဘူး။ မသိတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီပုဂိၢဳလ္ကို ငါးဖမ္းတယ္လို႔ မေခၚႏိုင္ဘူး။ တံငါသည္လို႔ မေခၚႏိုင္ဘူး။
"ေရေနာက္ေအာင္ လုပ္တဲ့ ပုဂိၢဳလ္" လို႔ပဲ ေခၚႏိုင္တယ္
♥ emotion ေတြက အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ေနာက္ေနတယ္။ ရႈပ္ေထြးေနတယ္။
ငါးအေၾကာင္းသိတဲ့ ပုဂိၢဳလ္က်ေတာ့ ဘယ္လိုေနရာမ်ိဳးမွာ ငါး ေနသလဲ
ဘယ္လို အစာမ်ိဳး ေကၽြးရင္ ငါး လာတတ္သလဲ။
ေရက ေရစီးသန္ရင္ ငါးက ဘယ္လို ေနရာမ်ိဳးမွာ ေနတတ္လဲ။
အဲ့ဒီလို ေလ့လာၿပီးေတာ့ ငါးမွ်ားတဲ့ ပုဂိၢဳလ္က်ေတာ့ အခ်ိန္အမ်ားႀကီး မသံုးရဘူး။ အဲ့ဒီပုဂိၢဳလ္ကိုက်မွ ငါးဖမ္းတယ္လို႔ ေခၚတာ။
★ ေနာက္ ၀ီရိယခ်င္း၊ သူတို႔ရဲ႕ reward ခ်င္း မတူဘူးေပါ့။ ႀကိဳးစားတာေတာ့တူတယ္။ ဒါေပမယ့္ reward ခ်င္းမတူဘူးေပါ့။ ဒါေလးေျပာျပမယ္။
ဒီေန႔ positive နဲ႔ negative emotion အေၾကာင္း မေျပာခင္မွာ အေရးႀကီးတဲ့ အေျခခံတစ္ခု ေျပာခ်င္တယ္။
🔯 ဒါကေတာ့ auto mind (ေအာ္တိုစိတ္) အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ။
★ ကားေမာင္းတဲ့အခါ manual gear၊ auto gear ဒီလိုရွိတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ကပိၸယေတြ ဘုန္းဘုန္းကို ေျပာျပပါတယ္။ ဘုန္းဘုန္းေတာ့ ကိုယ္တိုင္ ကားမေမာင္းဖူးပါဘူး။ ေမာင္းလည္း မေမာင္းတတ္ဘူး။ auto gear နဲ႔ ဆိုရင္ လူသက္သာပါတယ္တဲ့။ လူလည္း သက္သာတယ္။ ေျခေထာက္လည္း သိပ္ မနင္းရဘူး။ လက္လည္း အျမဲတမ္း gear ကို အေျပာင္းအေရႊ႕ လုပ္မေနရဘူး။ ေအာ္တိုဂီယာ။
ေအာ္တိုဂီယာနဲ႔ ေမာင္းတဲ့ကားဆိုရင္ လမ္းကလည္းေကာင္းတယ္၊ ေျဖာင့္ျဖဴးတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါ လူ သက္သာတယ္ေပါ့။
manual gear နဲ႔ (auto gear မဟုတ္တဲ့ကား) ေမာင္းခိုင္းတယ္။ သူ သံုးနာရီေလာက္ ေမာင္းလိုက္ရတာ အရမ္းပင္ပန္းသြားတယ္
auto gear နဲ႔ ေမာင္းေနရင္ ေျခာက္နာရီ လြယ္လြယ္ကူကူေမာင္းႏိုင္တယ္။ ပိုၿပီးေတာ့ ခရီးတြင္တယ္ေပါ့။ ဒါက auto (ေအာ္တို)ေတြ ေကာင္းတဲ့ေနရာကို ေျပာတာ။ ေအာ္တိုျဖစ္ရင္ ေကာင္းတဲ့ေနရာ။
★ ေအာ္တိုျဖစ္ၿပီးေတာ့ မေကာင္းတဲ့ ေနရာေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒါကို တရားသေဘာနဲ႔ စာသေဘာနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ auto ျဖစ္ၿပီးေတာ့ ေကာင္းတာေတာ့ ေသာတာပန္ျဖစ္ၿပီးေတာ့.. တရား၊ အဲ့ဒီ အဆင့္အထိ ေရာက္သြားတဲ့ ပုဂိၢဳလ္ဟာ အထက္ကို တက္ဖို႔အတြက္၊ နိဗၺာန္ရဖို႔အတြက္၊ သူက ေအာ္တုိလို ျဖစ္သြားတယ္။ ေအာ္တိုဂီယာနဲ႔ သြားေနတယ္ေပါ့။ လမ္းလြဲဖို႔ မရွိေတာ့ဘူး။ လမ္းလည္း ေျဖာင့္ျဖဴးသြားၿပီ။
★ ဒီ .. မေကာင္းတဲ့ဘက္ကေန ေျပာမယ္ဆိုရင္လည္းပဲ မိခင္ကို သတ္ဖူးတဲ့သူ၊ ဖခင္ကို သတ္ဖူးတဲ့သူ၊ ရဟႏၲာကို သတ္ဖူးတဲ့သူ၊ သံဃာသင္းကြဲေအာင္ လုပ္ဖူးတဲ့ပုဂၢိဳလ္၊ ျမတ္စြာဘုရားကို ေသြးစိမ္းကပ္ေအာင္ လုပ္ဖူးတဲ့ပုဂၢိဳလ္၊ အဲ့ဒီလို ပဥၥာနႏၲရိယကံႀကီး ငါးပါးက်ဴးလြန္မိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ဆိုရင္ သူ႔ရဲ႕ consequences ၊ သူ႔ရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးက auto ပဲ။ ပါဠိလိုဆိုရင္ နိယတလို႔ ေခၚတာေပါ့။
★ ဘုန္းဘုန္းတို႔ ပရိတ္သတ္တို႔က အင္မတန္ ေခ်ာေမြ႔တဲ့ ေမာ္ေတာ္ကားကို ေမာင္းေနရတဲ့ အေနအထားမ်ိဳး မဟုတ္ေသးဘူး။ ဘ၀ခရီးလမ္းေပါ့ေနာ္။ လမ္းေတြ၊ ခ်ိဳင့္ခြက္ေတြ bumpy ျဖစ္တယ္ေခၚတာေပါ့။ ကားေမာင္းတာ ခုန္ေနတယ္။ အဲ့ဒါကိုပဲ emotional swing ျဖစ္တယ္။ emotion က ဟိုလို ဒီလို swing (လႈပ္ရွား) တယ္ေပါ့။
★ mode swing ဆိုတာ ရွိေသးတယ္။ တက္လိုက္ က်လိုက္ emotion။ စိတ္ဓာတ္က တက္သြားလိုက္၊ က်သြားလိုက္။ တခါအားရွိလိုက္၊ အားတက္လိုက္၊ လုပ္ခ်င္လိုက္၊ မလုပ္ခ်င္လိုက္။
★ လူတစ္ေယာက္ကို.. ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္းပဲထား။ တခါတခါ စကားေျပာခ်င္တယ္။ တခါတခါ လံုး၀မေတြ႔ခ်င္ဘူး။ အဲ့ဒီလို mode swing ေတြရွိတယ္။ ဒါေတြက ေျဖာင့္ျဖဴးေနတဲ့ ေမာ္ေတာ္ကားနဲ႔ မတူေသးဘူး။ ဒီလို ခ်ိဳင့္ခြက္ေတြနဲ႔ ျပည့္ေနတယ္။
★ လူအမ်ားစု၊ ဘုန္းႀကီးတို႔၊ ဒကာႀကီးတို႔၊ ဒကာမႀကီးတို႔ emotion ခရီးကဒါနဲ႔ တူတယ္။ ဒါျဖင့္ ဒီလမ္းမွာ ခ်ိဳင့္ခြက္ေတြ ေပၚေနတဲ့ emotion လမ္းမွာ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ကားေမာင္းရမယ္။ ဒရိုင္ဘာ ငွားလို႔မရဘူး။ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေမာင္းရမယ္။
★ ဒ့ါေၾကာင့္ ျမတ္စြာဘုရားက "အတၱာဟိ၊ အတၱေနာ နာေထာ"။ ကုိယ့္ကိုယ္ ေမာင္းရတာ။ ကေလးလည္း ကေလးအေလ်ာက္၊ လူႀကီးလည္း လူႀကီး။ ဘုန္းႀကီးလည္း ဘုန္းႀကီးအေလ်ာက္။ အလုပ္ရွင္ သူေဌးလည္း သူေဌးအေလ်ာက္၊ staff လည္း staff အေလ်ာက္။ ဒါ ကိုယ့္ဟာကိုယ္၊ ကိုယ့္ emotion ဆိုတဲ့ကား၊ ဒီကားႀကီးကို ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေမာင္းရတာ။ သူမ်ားလာၿပီးေတာ့ ေမာင္းေပးလို႔ မရဘူး။
★ ဘုန္းဘုန္းၿပီးခဲ့တဲ့ ၁၇ ႏွစ္၊ ၁၈ နစ္တုန္းက.. (အခု အဂၤလန္ေရာက္တာ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ရွိသြားၿပီ။) အဲ့ဒီ အခ်ိန္တုန္းက ဟိုမွာရွိတဲ့ ျမန္မာကေလးေတြကို အိမ္တိုင္ရာေရာက္ေပါ့ေနာ္ လိုက္ၿပီးေတာ့ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း သင္ေပးတာ။
တစ္ႏွစ္ တစ္ႏွစ္ကို တစ္အိမ္၊ တစ္အိမ္ကို ေလးရက္၊ ငါးရက္၊ တစ္ခ်ဳိ႕ဆိုရင္ သံုးရက္ .. အဲ့လို သူတို႔အိမ္မွာ သြားအိပ္ၿပီးေတာ့ သင္ေပးတယ္။ ေန႔ခင္းဆိုရင္ ကေလးေတြကို သင္ေပး။ ညေနဆိုရင္ မိဘေတြကို သင္ေပး။ ကေလးေတြလည္းပဲ မိသားစု ေလးငါးဦးေလာက္ စုၿပီးေတာ့ အဲ့ဒီမွာ .... (ဘုန္းဘုန္းက အခု ဒီဟာေျပာေနရင္းနဲ႔ emotion driver အေၾကာင္းေျပာေနရင္းနဲ႔)ဘာသတိရတုန္းဆိုေတာ့ ကေလးေတြ ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံ နားလည္ေအာင္ ဘုန္းဘုန္းက ပံုဆြဲခိုင္းတာ။ ကိုယ္တိုင္ေတာ့ ပံုမဆြဲတတ္ဘူး။ ကေလးေတြကို idea ေပးတယ္။
★ အဲ့ဒီမွာ ကေလးမေလး တစ္ေယာက္က ပံုဆြဲတယ္။ ပံုက ဘယ္လိုပံုဆြဲလဲဆိုေတာ့ ျမင္းလွည္းတစ္ခု ပံုဆြဲတယ္။ ဘီးႏွစ္ခု ရွိေနတယ္။ ေရွ႕က ျမင္းတစ္ေကာင္ရွိတယ္။
★ ျမင္းလွည္း ႏွစ္စီး ဆြဲခိုင္းတယ္။
● တစ္စီးက ေမာင္းတဲ့သူပါတယ္။
● တစ္စီးက ေမာင္းတဲ့သူ မပါဘူး။
ေမာင္းတဲ့သူ မပါတဲ့ ျမင္းလွည္းကို ျမင္းက သူေခၚခ်င္ရာ ေခၚသြားမယ္။ ပန္းတိုင္ ေရာက္ခ်င္မွ ေရာက္မယ္။ ေဘး ေရာက္ခ်င္လည္း ေရာက္မယ္။ ေမွာက္ခ်င္လည္း ေမွာက္မယ္။
အေမာင္းသမား driver ရွိတဲ့ ျမင္းလွည္းက်ေတာ့ driver က ထိန္းေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔ ျမင္းက ဒီ လွည္းရယ္၊ ဒီ ဘီးႏွစ္ခု မေခ်ာ္ေအာင္၊ ဒီလွည္း လိုရာခရီးပန္းတိုင္ destination ေရာက္ေအာင္ သယ္သြားေပးတယ္။
♦ အဲ့ဒီ ျမင္းလွည္းေမာင္းသမားကို mindfulness (သတိ)လို႔ေခၚပါတယ္။
♦ အဲ့ဒီ ေရွ႕က ျမင္းကိုေတာ့ မေနာကံ (စိတ္) လို႔ ေခၚပါတယ္။
♦ ေဘးက ဘီးႏွစ္ခုကိုေတာ့ တစ္ခုက ပါးစပ္ကေျပာတဲ့ ၀စီကံေပါ့၊
♦ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ေျခနဲ႕လက္နဲ႔ လုပ္တဲ့ ကာယကံ။
ကေလးေတြကို အဲ့ဒီလိုေျပာတယ္။
★ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဓမၼပဒထဲမွာ ပထမဆံုး တစ္ဂါထာေပါ့။
ဒီျမင္းက သေဘာေကာင္းတဲ့ ျမင္းဆိုရင္ လမ္းအတိုင္း ပံုမွန္သြားတယ္။
အဲ့ဒီလိုမဟုတ္ဘူး။ moody ျဖစ္တဲ့ျမင္း။ စိတ္ရႈပ္ေနတဲ့ျမင္းေပါ့။ ဒီျမင္းက သြားခ်င္လိုက္၊ မသြားခ်င္လိုက္။ ဆႏၵျပလိုက္၊ ၿပီးေတာ့ ေဘးကို ဆြဲေခၚရင္လည္း ေခၚသြားမယ္။ အဲ့ဒီလို လုပ္ရင္ destination မေရာက္ဘူး။
★ destination က ဘယ္မွာလဲ။
★ ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဆရာေတာ္ႀကီးက သတိပ႒ာနသုတ္အက်ဥ္းခ်ဳပ္တရားေတာ္စာအုပ္ထဲမွာ ေဟာထားတာ ငါးပုဒ္ရွိတယ္။
● ပထမတစ္ပုဒ္မွာ ဘာေျပာလဲဆိုေတာ့ လူေတြက Happy birthday. ေနာက္ၿပီးေတာ့ Happy Anniversary. ေနာက္ Happy day .. Happy အေၾကာင္းေတြ ေျပာတယ္။ ဒါ လူေတြရဲ႕ destination.
ေပ်ာ္ခ်င္ၾကတယ္။ အဲ့ဒီကို တကယ္ေရာက္ရဲ႕လား ဆိုတာ ျပန္ၿပီးေတာ့ ၾကည့္ဖို႔အတြက္ ဒီေန႔ ဒီworkshop လုပ္တယ္။ ဒီ workshop ကေတာ့ အဲ့ဒီကိုေရာက္ေအာင္ဆိုရင္ အရာႏွစ္ခုကို သိရမယ္။
★ တစ္ခုကေတာ့ Positive emotion .
★ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ Negative emotion.
ဒီႏွစ္ခု သိရမယ္။
အဲ့ဒီ ႏွစ္ခုမသိခင္မွာ auto mind အေၾကာင္း ျပန္ေျပာမယ္။
ဆက္ရန္....
မဟာေဗာဓိရုပ္သံလိုင္းမွ ထုတ္လႊင့္ခဲ႔ေသာ
ေအာက္စဖိုဒ့္ဆရာေတာ္ ပါေမာကၡေဒါက္တာ ဘဒၵႏၲဓမၼသာမိ,
(Ven. Dr. Dhammasami, Oxford)
ေဟာၾကားပို႔ခ်ေတာ္မူသည့္
Emotion Management & Mindful Compassion တရားပြဲသင္တန္း
အပိုင္း (၁) အသံဖိုင္မွ စာရိုက္ပူေဇာ္ပါသည္။
Photo Credit : Mi Soe Paing